Zubni karijes je najčešće oboljenje zuba i jedno je od najraširenijih oboljenja kod čovjeka. Procenat raširenosti zubnog karijesa je naročito veliki kod kulturnijih naroda, što daje povoda za tvrdnju da je njegovo nastajanje i rasprostranjenost usko vezano za kulturu i njen uticaj.
Kako nastaje?
Najveći krivac za nastanak karijesa su bakterije dentalnog plaka (loša oralna higijena) koje deluju na metabolizam ugljenih hidrata (zaostali dijelovi hrane u ustima)i dovode do stvaranje kiselina. Dolazi do pada PH vrijednosti a to rezultira pokretanjem lanca dešavanja koji se odigravaju na samoj površini zuba.
Karijes počinje na samoj površini zuba (karijes gleđi) i izgleda kao bijela tačka. Ovakav izgled nastaje usled prizmi iz kojih je građena gleđ a koje su ostale bez kalcijuma i jona fosfora. Karijes dentina je praćen invazijom bakterija na prethodno izvršenu demineralizaciju. Jednom kada dospiju do gleđno dentinske granice, dolazi do bočnog širenja što podminira gleđ i komplikuje liječenje. Zub se brani na taj način što stvara tzv. sekundarni dentin kako bi spriječio prodor bakterija do pulpe zuba (splet nervnih i krvnih završetaka)
Kojom brzinom karijes napreduje kroz zub?
Iako je sugerisano da je srednje vrijeme za koje lezija ostaje ograničena u gleđi 3-4 godine (na osnovu Rö analize) ipak postoje velike individualne varijacije.
Da li karijes može da se zaustavi?
Pod povoljnim uslovima lezija može da postane neaktivna i čak i da se povuče -regredira. Klinički zaustavljen karijes dentina tvrdu ili kožastu konzistenciju i obično tamniju boju nego žućkasti aktivni karijes. Zaustavljen karijes gleđi može biti tamno smeđ.
Gdje se karijes najčešće javlja?
Mjesta na zubu koja su posebno podložna karijesu jesu ona gde može da se javi akumulacija plaka bez ikakvih prepreka, aproksimalne (bočne) površine gleđi, ivice u vratnom delu zuba, jamice i fisura.
Uloga pljuvačke u nastanku karijesa?
Pljuvačka predstavlja faktor domaćina, a njen volumen i sastav mogu da utiču na sklonost ka karijesu. Kod ljudi sa obimnijim lučenjem pljuvačke mogućnost nastanka karijesa se smanjuje. Pri visokoj stopi protoka pljuvačka deluje kao oralni antacid (suzbija kiseli efekat metabolizma šećera) zbog svoje bazne PH vrednosti. Osim toga smanjuje akumulaciju plaka i pomaže čišćenju zaostale hrane.
Zanimljivo je da pljuvačka deluje kao rezervoar kalcijuma, fosfata, jona florida i na taj način favorizuje remineralizaciju (ponovni nadomeštaj jona minerala koji su napustili gleđ). Možda je njena najvrijednija osobina ta što pljuvačka predstavlja oralni antibiotik jer sadrži veoma vrijedni imunoglobulin A , lizozome itd.
Da li se može suzbiti uticaj dejstva bakterija plaka na nastanak karijesa?
Postoje dva načina uklanjanja dentalnog plaka: fizički i hemijski.
Na nesreću, po standardu koji koristi većina stanovništva, pranje zuba nije samo po sebi dovoljan metod za kontrolu karijesa. Bitno je pranje zuba pastom obogaćenom fluorom, mada je redukcija plaka na taj način mala.
Hemijsko uklanjanje plaka je daleko dijelotvornije jer obezbjeđuje više od samo prolaznog efekta. Antiseptik mora da bude zadržan u ustima. Jedina hemikalija koja je za sada sposobna za hemijsko uklanjanje plaka je hlorheksidin. Dostupan je u 0,2% rastvoru za ispiranje usta ili u 1% gelu (CORSODYL). Ovo sredstvo se koristi u zbrinjavanju gingivitisa, ali se pokazao kao efikasan, kada se redovno koristi i u smanjenju karijesa.
Da li postoji vakcina protiv karijesa ?
Žestoko rasprave su se vodile o etici vakcine protiv karijesa, jedne od bolesti od koje se ne umire, a koju je moguće izbjeći. Vršena su mnogobrojna istraživanja, ali su napori da se stvori živa vakcina bili neuspiješni.
Prije svega u stvaranju karijesa učestvuje veliki broj sojeva streptokokus mutansa, kao i ostali mnogobrojni mikroorganizmi i vrlo je teško napraviti jednu vakcinu čija patogenost će preći i na ostale sojeve i mikroorganizme. Osim toga, eksperimenti na životinjama pokazuju da vakcina protiv karijesa dovodi do neželjenog dejstva na srčani mišić.
http://www.instagram.com/stomatolog.mudrinic
https://www.facebook.com/stomatologmudrinic